Budowa zęba i przyzębia – kompleksowy przewodnik po anatomii i funkcjach

Anatomiczna budowa zęba

Każdy ludzki ząb składa się z kilku głównych części. Anatomicznie zęby zbudowane są z korony i korzenia. Korona to część widoczna zęba. Wystaje ona ponad dziąsło w jamie ustnej. Korzeń stanowi część zęba zanurzoną w kości. Jest on umocowany w kościach szczęki lub żuchwy. Miejsce połączenia korony i korzenia nosi nazwę szyjki zębowej. Szyjka zęba łączy te dwie główne części.

W uzębieniu ludzkim występują dwa pokolenia zębów. Mamy zęby mleczne i stałe. Uzębienie mleczne zawiera 20 zębów. W jamie ustnej dorosłego człowieka prawidłowo znajduje się od 28 do 32 zębów. Proces wyrastania zębów stałych trwa do około 13. roku życia. Zęby stałe u człowieka zaczynają rosnąć około 5-6 roku życia. Zęby mądrości wyrastają między 17 a 21 rokiem życia.

W każdym człowieku znajdują się różne rodzaje zębów. Wyróżniamy siekacze, kły i zęby trzonowe. Mamy także zęby przedtrzonowe. Korony zębów mogą przybierać różny kształt. Kły mają na przykład kształt stożkowaty. Zęby dziewiątki to zęby nadliczbowe. Wymagają one interwencji stomatologa.

Rodzaje zębów w uzębieniu stałym

Dorosły człowiek posiada określony zestaw zębów. Ich liczba i typ są stałe. Zestaw obejmuje siekacze, kły, zęby przedtrzonowe i trzonowe. Oto ich rozmieszczenie:

Typ zęba	Liczba w szczęce (góra)	Liczba w żuchwie (dół)	Łącznie
Siekacze	4	4	8
Kły	2	2	4
Zęby przedtrzonowe	4	4	8
Zęby trzonowe	6	6	12

W uzębieniu mlecznym nie ma grupy zębów przedtrzonowych. Nigdy nie występują także trzecie zęby trzonowe. Trzecie zęby trzonowe to tak zwane zęby mądrości.

Mikroskopowa budowa zęba – tkanki

Każdy ząb składa się z kilku istotnych elementów na poziomie tkankowym. Korona każdego zęba składa się ze szkliwa, zębiny i miazgi zęba. Korzenie zębów wypełnione są cementem i zębiną. Te tkanki mają specyficzną budowę i funkcje.

Szkliwo – najtwardsza tkanka

Szkliwo pokrywa koronę zęba. W zdrowym zębie widoczna jest tylko ta zewnętrzna warstwa. Szkliwo stanowi najtwardszą strukturę ze wszystkich tkanek zwierzęcych.

Szkliwo jest najtwardszą tkanką organizmu, twardszą nawet niż kość.

Szkliwo jest najbardziej zmineralizowaną tkanką w ciele człowieka. Zbudowane jest ze złożonych związków. Nazywamy je kryształami hydroksyapatytu. Składniki szkliwa stanowią około 4% jego masy.

Zębina – tkanka wewnętrzna

Zębina znajduje się pod szkliwem w koronie. W korzeniu leży pod cementem. Jest tkanką wewnętrzną zęba. Zawiera kanaliki zębinowe oraz komórki zębinowe. Zębina to zmineralizowana tkanka łączna. Ma ona strukturę kanalikową. Składa się w 70% ze związków nieorganicznych. Pozostałe 30% stanowią substancje organiczne.

Cement – pokrycie korzenia

Cement pokrywa korzeń zęba. Łączy go z tkankami otaczającymi. Jest to tkanka zbliżona do kości. Pomaga w utrzymaniu zęba w zębodole.

Miazga zęba – centrum życia zęba

Miazga zęba jest najbardziej wewnętrzną częścią składową zęba. Wypełnia komorę i kanały korzeniowe. Miazga zawiera nerwy, naczynia krwionośne oraz tkankę łączną. Kanały korzeniowe są przestrzeniami w korzeniach zębów. Wypełnia je miazga. Kanały odgrywają kluczową rolę w dostarczaniu zębowi niezbędnych składników odżywczych i nerwów.

Korzeń zęba i jego znaczenie

Korzeń zęba pełni fundamentalną rolę. Główną rolą korzeni zębowych jest mocowanie zębów w zębodołach. Korzeń utrzymuje ząb na swoim miejscu. Korzenie zębów pełnią ważną funkcję w utrzymaniu ich w dobrej kondycji. Są one umocowane w kościach szczęki lub żuchwy.

Korzenie zębów są zróżnicowane. Ich liczba i kształt zależą od typu zęba. Zęby mogą mieć od 1 do 3–4 korzeni. Zęby trzonowe mogą mieć nawet 4 korzenie. Korzenie zębowe różnią się w zależności od rodzaju zęba. Na przykład dolne siekacze mogą mieć dodatkowy, oddzielny kanał. Dotyczy to około 40% przypadków. Górne piątki mogą występować z dwoma kanałami. Zdarza się to w około 25% przypadków. Dolne siódemki mogą mieć tylko jeden stożkowaty korzeń. Dotyczy to około 15% zębów. Rzadkie przypadki dolnych siódemek mogą mieć trzy korzenie. Dzieje się tak w 1-2% przypadków.

Przed rozpoczęciem leczenia kanałowego należy sprawdzić, ile korzeni ma leczony ząb.

Liczba korzeni i kanałów wpływa na leczenie endodontyczne. Leczenie kanałowe wymaga dokładności. Stosuje się nowoczesne leczenie endodontyczne. Wykorzystuje ono na przykład mikroskopy stomatologiczne. Używa się także mechanicznych narzędzi rotacyjnych.

Przyzębie – fundament zęba

Przyzębie to zespół tkanek otaczających ząb. Składa się między innymi z dziąsła i kości wyrostka zębodołowego. Obejmuje także ozębną i cement korzeniowy. Przyzębie stanowi aparat zawieszeniowy zęba. Jego funkcja to mocowanie zęba w zębodole. Zapewnia ono stabilność zęba podczas żucia. Fizjologiczna ruchomość zęba wynosi 80–150 µm.

Budowa przyzębia zapewnia zębom stabilne oparcie. Chroni je przed nadmiernymi siłami. Zdrowe przyzębie jest niezbędne. Utrzymuje zęby na właściwym miejscu. Zapobiega ich rozchwianiu.

Najczęstsze problemy i ich związek z budową

Różne problemy mogą dotknąć zęby i przyzębie. Zazwyczaj choroba rozpoczyna się od korony. Korona jest najbardziej podatna na uszkodzenia i choroby. Przykładem jest próchnica zębów. Korona zęba decyduje o jego wyglądzie. Najczęściej w niej powstają ubytki.

Odsłonięcie szyjki zębowej wiąże się z dolegliwościami. Może wystąpić rozchwianie zęba. Częsta jest nadwrażliwość. Czasem pojawia się zapalenie miazgi.

Problemy mogą dotyczyć także korzeni zębowych. Występuje próchnica korzeni zębowych. Inne schorzenia to resorpcja korzeni zębowych. Mogą także wystąpić złamania korzeni zębowych. Około 7% urazów mechanicznych dotyczy korzeni zębów. Usunięcie korzenia zęba bywa konieczne. Czasem wykonuje się zabieg hemisekcji zęba. Resekcja zęba to zabieg chirurgiczny. Może ratować zęby. Po utracie korony należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza stomatologa.

Zęby nadliczbowe, takie jak dziewiątki, wymagają uwagi stomatologa. Hiperdoncja to stan wyrastania nadliczbowych zębów.

Profilaktyka i leczenie – jak dbać o zęby i przyzębie?

Dbanie o zęby jest niezwykle ważne. Należy dbać o zęby stałe. Zapobiega to ich usunięciu z powodu chorób jamy ustnej. Aby utrzymać zdrowe zęby, ważne jest regularne mycie. Konieczne jest także nitkowanie. Należy unikać nadmiernego spożycia słodyczy. Regularne wizyty u dentysty są niezbędne. Wizyta stomatologiczna powinna rozwiać wszelkie wątpliwości.

W profilaktyce stosuje się różne metody. Lakowanie zębów chroni przed próchnicą. Ważna jest także profilaktyka fluorkowa. Rola diety w zapobieganiu próchnicy jest znacząca.

Leczenie zębów obejmuje wiele procedur. Leczenie próchnicy pozwala usunąć zmiany. Zapalenie zęba wymaga odpowiedniego leczenia. Leczenie biologiczne zęba to jedna z metod. Leczenie kanałowe zęba jest konieczne przy zapaleniu miazgi. Sprawdź czym jest resekcja zęba. Usuwanie korzenia zęba to ekstrakcja. Należy przestrzegać zaleceń po zabiegu.

Protetyka stomatologiczna oferuje rozwiązania. Korona zębowa w protetyce odbudowuje ząb. Korony na zęby dobierane są indywidualnie dla każdego pacjenta. Wykonuje się szereg testów i badań. Sztuczny ząb na własnym korzeniu to jedna z opcji. Możliwy jest także ząb na sztyfcie. Wkład koronowo-korzeniowy wzmacnia ząb.

Nowoczesna stomatologia wykorzystuje zaawansowane technologie. Badania RTG pomagają w diagnostyce. Ozonoterapia i laser Er:YAG stosuje się w leczeniu. Mikroskopy stomatologiczne poprawiają precyzję zabiegów. Mechaniczne narzędzia rotacyjne ułatwiają leczenie kanałowe.

Informacje zawarte w artykule oparto o dane pochodzące z różnych źródeł branżowych. Wśród autorów materiałów źródłowych znaleźli się między innymi: W. Łasiński, A. Bochenek, D. Piątowska, Anna Wiktor, Jakub Kaczmarek, Alicja Kondej, dr n. med. Maria Dubielecka.

Zobacz także:

• Higiena jamy ustnej dorosłych
• Choroby i leczenie zębów
• Choroby i leczenie przyzębia
• Protetyka i implantoprotetyka
• Stomatologia dziecięca
• Stomatologia estetyczna
• Implantologia
• Ortodoncja
• Chirurgia stomatologiczna
• Profilaktyka stomatologiczna
• Zapalenie miazgi zęba – objawy, przyczyny i leczenie
• Leczenie biologiczne zęba - na czym polega?
• Leczenie kanałowe zęba – na czym polega i ile kosztuje?
• Usuwanie korzenia zęba – ekstrakcja korzenia, zalecenia po zabiegu
• Hemisekcja zęba – na czym polega ten zabieg stomatologiczny?
• Sztuczny ząb na własnym korzeniu – cena i informacje
• Ząb na sztyfcie. Ile wytrzyma wkład?
• Ząb mleczny wypadł bez korzenia – co to oznacza?
• Resekcja zęba – zabieg chirurgiczny ratujący zęby!
• Próchnica zębów u dzieci i dorosłych
• Leczenie próchnicy - jak wyleczyć i jak usunąć próchnicę?
• Hiperdoncja, czyli wyrastanie nadliczbowych zębów
• Wyrywanie zęba – kiedy należy wykonać zabieg?
• Zapalenie zęba: objawy i leczenie.
• Rola diety w zapobieganiu próchnicy.